เมื่อพูดถึงงานอุตสาหกรรมที่ต้องรับแรงดัน และความร้อนสูง ปะเก็นแอสเบสตอส มักถูกเป็นตัวเลือกอันดับต้น ๆ ในการหยิบวัสดุนี้มาใช้งาน โดยถูกใช้งานอย่างแพร่หลายในอุตสาหกรรม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของระบบท่อไอน้ำ ปั๊มแรงดัน หรือเครื่องจักรกลหนัก ด้วยคุณสมบัติที่ทั้งทนทาน ทนแรงกด ทนความร้อน มีอายุการใช้งานยาวนาน และกันรั่วได้อย่างดีเยี่ยม จึงทำให้เมื่อก่อนนี้ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก แต่ในปัจจุบันนี้วัสดุแอสเบสตอสอาจไม่ได้รับความนิยมเท่าที่เคย และมีการใช้งานที่จำกัดมาก เนื่องจากมีข้อถกเถียงเกี่ยวกับความเสี่ยงต่อสุขภาพจากการใช้งานมากขึ้น วันนี้เราจะพาไปรู้จักเกี่ยวกับปะเก็นชนิดนี้ให้มากขึ้น เลือกใช้งานอย่างไรให้ปลอดภัยมากที่สุด
ลักษณะและคุณสมบัติเด่นของปะเก็นแอสเบสตอส
ปะเก็นแอสเบสตอส (Asbestos Gasket) คือวัสดุกันรั่วประเภทหนึ่งที่เคยถูกใช้อย่างแพร่หลายในอุตสาหกรรม เพราะมีคุณสมบัติเด่นเรื่อง ทนความร้อนสูง ทนแรงดัน และไม่เสื่อมสภาพง่าย โดยผลิตจากแร่ธรรมชาติที่ชื่อว่าแอสเบสตอส หรือเรียกว่าแร่ใยหิน ผสมกับวัสดุอื่น ๆ เช่น ยาง หรือเส้นลวดเหล็ก แล้วอัดขึ้นรูปให้กลายเป็นแผ่นหรือวงแหวนตามแบบที่ต้องการ โดยทั่วไปแล้วปะเก็นชนิดนี้จะมีลักษณะเป็นปะเก็นแผ่นแน่น ๆ หรือปะเก็นวงแหวนที่สามารถตัดตามขนาดได้ ผิวเรียบ เนื้อวัสดุมีความเหนียวและแข็งในระดับหนึ่ง หากเป็นแบบเสริมลวดจะทนแรงบีบและความร้อนได้ดีขึ้น มักใช้ในระบบท่อ วาล์ว ปั๊ม หรือเครื่องจักรที่ต้องรับภาระความร้อนอย่างต่อเนื่อง คุณสมบัติเด่นคือทนความร้อนได้สูง ปกติประมาณ 350 – 500 องศาเซลเซียส บางรุ่นถึง 700 องศาเซลเซียส ไม่เสื่อมง่าย แม้ต้องเจอกับไอน้ำ ความร้อน น้ำมัน หรือสารเคมี กันรั่วดีเยี่ยม เหมาะกับหน้าแปลนที่มีแรงดันสูง และมีต้นทุนไม่สูงมาก ในอดีตจึงเป็นตัวเลือกที่นิยม
ประเภทของปะเก็นแอสเบสตอสที่มีการใช้งาน
ปะเก็นแอสเบสตอสมีให้เลือกใช้งานหลายรูปแบบ ขึ้นอยู่กับลักษณะของงาน ความร้อน แรงดัน และสารที่ต้องกันรั่ว ซึ่งแต่ละประเภทมีคุณสมบัติที่แตกต่างกันเพื่อให้ตอบโจทย์การใช้งานเฉพาะด้าน โดยทั่วไปสามารถแบ่งออกได้เป็น 5 ประเภทหลัก ๆ ดังนี้
- แผ่นปะเก็นแอสเบสตอส (Asbestos Sheet Gasket)
เป็นแบบที่พบได้บ่อยที่สุด ลักษณะเป็นแผ่นใหญ่ สามารถตัดให้เข้ารูปกับหน้าแปลนหรือชิ้นส่วนต่าง ๆ ได้ตามต้องการ เหมาะสำหรับงานงานซ่อมบำรุงทั่วไปที่มีระบบแรงดันกลางถึงสูง - ปะเก็นแอสเบสตอสเสริมลวด (Wire Inserted Asbestos Gasket)
เป็นแบบที่มีการเสริมลวดโลหะด้านใน เพื่อเพิ่มความแข็งแรง ทนแรงอัด และความร้อนสูงมาก เหมาะกับงานอุตสาหกรรมที่มีความรุนแรงของแรงดันหรืออุณหภูมิ เครื่องจักรที่ทำงานต่อเนื่องหนัก - ปะเก็นแอสเบสตอสแบบวงแหวน (Asbestos Ring Gasket)
เป็นปะเก็นที่ถูกตัดเป็นวงแหวนพร้อมใช้งาน โดยออกแบบมาให้เข้ากับหน้าแปลนตามขนาดมาตรฐาน เหมาะสำหรับานประกอบหน้าแปลนที่ต้องเปลี่ยนบ่อย งานติดตั้งระบบท่อแบบมาตรฐาน และงานที่ต้องการความสะดวกรวดเร็วในการติดตั้ง - ปะเก็นแอสเบสตอสเคลือบโลหะ (Metallic Coated Asbestos Gasket)
ปะเก็นที่เคลือบด้วยแผ่นโลหะบาง เช่น สแตนเลส หรืออลูมิเนียม เพื่อเพิ่มความแข็งแรง ทนกรด-ด่าง และใช้งานในระบบที่มีความรุนแรงสูงมาก เหมาะสำหรับระบบที่มีสารเคมีแรง อุตสาหกรรมที่มีอุณหภูมิและแรงดันสูงร่วมกัน - ปะเก็นแอสเบสตอสผสมยาง (Asbestos-Rubber Gasket)
มีลักษณะเป็นแผ่นแน่น ๆ ขนาดมาตรฐาน ผิวเรียบ สีมักจะต่างกันไปตามประเภทของยางที่ใช้ผสม มีความยืดหยุ่นกว่าแผ่นแอสเบสตอสล้วน แต่ยังมีความแข็งแรงในการรับแรงกดสูง
ข้อควรระวัง และความเสี่ยงจากปะเก็นแอสเบสตอส
แม้ว่าปะเก็นแอสเบสตอส จะมีคุณสมบัติที่ยอดเยี่ยมทั้งด้านความทนร้อน ทนแรงดัน และกันรั่วได้ดีเยี่ยม แต่ก็มีจุดที่ต้อง ระวังเป็นพิเศษ เพราะวัสดุหลักที่ใช้คือ แร่แอสเบสตอสซึ่งจัดเป็นสารอันตรายต่อสุขภาพมนุษย์หากใช้งานหรือจัดการไม่ถูกต้อง เพราะเมื่อแผ่นปะเก็นมีการแตกหัก ตัด เจาะ หรือเสียดสี จะทำให้มีฝุ่นแร่แอสเบสตอสหลุดออกมาในอากาศ ซึ่งเป็นอันตรายอย่างมากหากสูดดมเข้าสู่ร่างกาย ซึ่งฝุ่นนี้ไม่สามารถขับออกจากร่างกายได้ง่าย และอาจสะสมในปอดจนทำให้เกิดโรคได้ สำหรับผู้ที่ใช้งานต้องมีข้อระวัง ได้แก่
- ห้ามตัด เจาะ หรือขัดปะเก็นแอสเบสตอสโดยไม่ป้องกัน: ควรใช้หน้ากากกันฝุ่น และทำในพื้นที่ที่มีระบบระบายอากาศดี
- เก็บรักษาให้พ้นจากความชื้น: ความชื้นอาจทำให้เนื้อวัสดุเสื่อมและปล่อยฝุ่นได้ง่ายขึ้น
- ห้ามเผาหรือทำลายด้วยความร้อน: เพราะจะทำให้ฝุ่นแร่กระจายสู่ชั้นบรรยากาศ
- กำจัดตามมาตรฐานสิ่งแวดล้อม: ปะเก็นที่ใช้แล้วควรแยกเก็บและส่งกำจัดอย่างถูกวิธีตามข้อบังคับของกรมควบคุมมลพิษหรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
เลือกซื้อปะเก็นแอสเบสตอสอย่างไรให้คุ้มค่าและปลอดภัย
การเลือกซื้อปะเก็นแอสเบสตอสต้องดูให้ครบทั้งคุณภาพ ความเหมาะสมกับงาน และมาตรการความปลอดภัย เพื่อให้คุ้มค่าและไม่เสี่ยงในระยะยาว มาดูกันว่าควรพิจารณาจากอะไรบ้างดังนี้
- ตรวจสอบชนิดของแอสเบสตอส
ไม่ใช่ปะเก็นทุกตัวจะมีแอสเบสตอสแบบเดียวกัน เพราะมีทั้งแบบที่เสริมลวด เคลือบโลหะ ผสมยาง เป้นต้น การรู้ว่างานของคุณต้องการแค่ทนความร้อน หรือทั้งแรงดันและสารเคมี จะช่วยเลือกวัสดุได้ตรงจุด และไม่จ่ายเกินความจำเป็น - เลือกความหนาและขนาดที่เหมาะกับหน้าแปลน
เลือกปะเก็นให้ตรงกับหน้าสัมผัสของเครื่องจักรจะช่วยลดโอกาสรั่ว และไม่เกิดแรงดันสะสมผิดจุด โดยทั่วไปความหนาที่นิยมคือ 0.5 – 5 มม. หากใช้ผิดขนาดอาจทำให้ซีลไม่สนิท หรือเสียหายจากแรงกดอัดได้ง่าย - ตรวจสอบมาตรฐานอุตสาหกรรม
เลือกปะเก็นที่ผ่านมาตรฐาน ซึ่งจะช่วยยืนยันว่าเป็นวัสดุที่ผ่านการทดสอบในระดับอุตสาหกรรม และสามารถใช้งานได้อย่างปลอดภัย ไม่ใช่วัสดุรีไซเคิลที่ไม่ได้คุณภาพ - คำนึงถึงความปลอดภัยของผู้ใช้งาน
แอสเบสตอสจัดเป็นสารที่อาจก่อมะเร็ง หากมีฝุ่นหลุดออกขณะตัด เจาะ หรือติดตั้ง ดังนั้นผู้ใช้งานควรสวมหน้ากาก N95 ถุงมือ และทำในพื้นที่ที่มีการระบายอากาศดี - สั่งซื้อจากร้านที่เชี่ยวชาญ และมีบริการให้คำปรึกษา
ร้านค้าที่มีความรู้จริงในวัสดุ จะสามารถแนะนำปะเก็นที่เหมาะกับงานของคุณ และจัดส่งสินค้าได้อย่างมั่นใจ ที่บริษัท เค.เอ็น. โปรเกรส จำกัด เราพร้อมรับผลิตและจัดจำหน่ายปะเก็นที่ขึ้นรูปตามมาตรฐานหน้าแปลน แม่พิมพ์ และฝาสูบได้ตามแบบที่ลูกค้าต้องการ พร้อมทั้งยังช่วยประเมินความเสี่ยง และแนะนำการติดตั้งอย่างปลอดภัยให้ได้ด้วย
สรุป
การใช้งานปะเก็นแอสเบสตอสจะไม่มีความเสี่ยงใสก หากคุณรู้วิธีใช้อย่างถูกต้องและป้องกันอย่างเหมาะสมการ และเลือกซื้อปะเก็นแอสเบสตอสให้คุ้มค่า ไม่ใช่แค่ดูที่ราคาเท่านั้น แต่ต้องดูให้ครบทั้งคุณภาพ ความเหมาะสม และความปลอดภัย โดยเฉพาะในยุคที่มีวัสดุทดแทนมากมายให้เลือกใช้ หากคุณยังไม่แน่ใจว่าควรใช้รุ่นไหนกับงานของคุณ ลองปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนเลือกซื้อเสมอ เพื่อประสิทธิภาพสูงสุด และความปลอดภัยของทีมงานในระยะยาว
